به نام خدا

باغ گذشتگان

ایرانیان باستان در حدود 1500 سال پیش از میلاد از طراحی باغ و باغچه بهره می جستند. آن ها خانه های خود را اغلب روی تپه ها بنا می کردند و مانند مصری ها آن رابا دیوار محصور می ساختند. ساختمان خانه در محل ورودی قرار می گرفت و چون زمین های اطراف محل سکونت روی سراشیبی قرار داشتند، "تراس بندی" می شدند. در بالای تپه ها چاه حفر می کردند که آب آبیاری بتواند به آسانی جاری شود و همچنین فواره هایی در باغچه ایجاد گردد. در آن زمان خانه ها دارای یک تالار پذیرایی مرکزی بودند که با قالی های زیبا مفروش شده و برای پذیرایی از میهمانان بکار می رفتند. در عصر هخامنشیان، در ایران باغ هایی وجود داشته که آن ها را "پئری دیس" می نامیدند(این کلمه به صورت "پردیس" به زبان های اروپایی راه یافته و به معنی بهشت است. واژه عربی "فردوس" هم از همین ریشه هست) و در آن ارتفاع درختان مساوی بوده، روی خط منظم کشت می شدند، الان به ابن نوع کاشت در فضای سبز کاشت ردیفی اطلاق می شود، هر باغچه را به قسمت های مربع یا مستطیل شکل تقسیم می کردند که هر کدام دارای یک حوض، تعدادی گیاه و محل بازی یا محلی برای دیدن چشم اندازهای اطراف بود و در آن درختانی(مانند هلو، زردآلو، گیلاس، انجیر و انار) برای تامین سایه، گل و میوه می کاشتند، درختان مرکبات را نیز به منظور گل، عطر، میوه و برگ های همیشه سبز آن ها می کاشتند. ورد(گل سرخ)، یاسمن، زعفران و گل نگونسار(سیکلامن) از جمله دیگر گیاهانی بودند که در باغچه ها مورد استفاده قرار می گرفتند. خانه های رومی ها و یونانی ها از نظر طراحی، شبیه به هم بودند، بدین معنا که گرداگرد یک حیاط مرکزی، به نام "پریستیل"، ساخته می شدند. این حیاط مسطح شده و با سنگ مفرش می شده و تمام اتاق ها، به این حیاط باز می شدند. یونانی ها چندان علاقه ای به گیاهان نشان    نمی دادند و تنها دارای تعداد معدودی گیاه گلدانی بودند ولی در عوض به مجسمه سازی علاقه فراوان داشتند. رومی ها حیاط را کمی شیب می دادند و برای تزیین آن از درخت و درختچه  و مجسمه استفاده می کردند، در میان آن نیز حوض آب یا آبشار و... می ساختند. در آن زمان گیاهان را روی داربست قرار داده و برای آلاچیق سازی به کار می بردند یا با آن "شکل سازی" می کردند.

در طراحی باغ ها، "تقارن محوری" در باغ های ایتالیا زمان رنسانس دیده می شود و از این به بعد، در طراحی باغ ها تغییراتی ایجاد شد که در آن ها بجای خط مستقیم، استفاده از"اشکال قوسی شکل"مرسوم گشت. در طراحی های رنسانس گیاهان به صورت "پرچین" یا به صورت های دیگر هرس می شدند و از راهرو، پلکان و مجسمه های باستانی برای تزیین استفاده می شود. مهمترین شکل تزیین باغ و باغچه مربوط به زمان رنسانس در "ورسای فرانسه" می باشد قابل توجه بچه های فضای سبز برای ارشد معماری منظر و طراحی محیط...

پس از این، انگلیسی ها تغییرهای دیگری در طراحی باغ به وجود آوردند، بدین ترتیب که روش "طبیعت گرایی شرقی" که سالیان متمادی در شرق (بویژه چین و ژاپن) وجود داشته و در آن بجای خطوط هندسی از شکل های منحنی مانند، استفاده می کردند را با روش های "تشریفاتی غربی" تلفیق کردند.

حرف آخر:

امروزه تلاش می شود که باغ و باغچه، و طرح پردیسه ها و پارک ها به عنوان یک عامل زیستی، با توجه به روحیات ملل مختلف مورد آرایش و تزیین قرار گیرد.   

وزارت علوم تحقیقات و فناوری دانشگاه زابل

گزیده هایی از درس تاریخ معماری و مهندسی فضای سبز

مرتضی گلشاهی دانشجوی فضای سبز دانشگاه زابل