شهر و دسترسی

به طور کلی هر شبکه حمل و نقل شهری دو وظیفه را عهده دار است :

الف – جابه جایی افراد و کالا در طول شبکه ؛ و

ب – جمع آوری افراد و کالا از مبدا و رساندن آن ها به مقصد ، و برعکس .

عمل اول را حرکت و دوم را دسترسی می نامند .

برای آنکه حرکت با سرعت بیشتری همراه باشد لازم است که از توقف های پی در پی به منظور تبادل کالا و مسافر کاسته شود .

بنابراین ، خاصیت حرکت و دسترسی در خلاف یکدیگر عمل می کنند و دستیابی به هر کدام به کاهش کارکرد دوم می انجامد .

هر اندازه دسترسی بیشتر باشد ، سرعت کمتر خواهد بود ؛ و هر چقدر دسترسی کمتر باشد ، سرعت افزون تر می شود .

راه های شهری بر مبنای و عامل سرعت و دسترسی به سه دسته تقسیم می شوند :

1-    خطوط عبوری ، که وظیفه اصلی آن ها تامین حرکت است و دسترسی آن ها صفر – یا در حد صفر – است . در این گونه راه ها ، حجم زیاد کالا و افراد با سرعت زیاد در حرکت است .

2-    خطوط واسطه ، که در آن ها عمل دسترسی و حرکت با سهمی تقریبا برابر انجام می شود . در این گونه راه ها حجم متوسط بار و مسافر با سرعت متوسط در حرکت است .

3-    خطوط تغذیه ، که کار آن ها جمع آوری مسافر از نقاط پراکنده و رساندن آن ها به خطوط واسطه است . خاصیت اصلی خطوط تغذیه دسترسی است . در این خطوط حجم کم ترافیک با سرعت اندک در جریان است .

بر مبنای این دسته بندی آزادراه ها ، بزرگ راه ها و خیابان های شریانی (اصلی) ، جزو خطوط عبوری اند ، خیابان های جمع کننده و پخش کننده حکم خطوط واسطه را دارند ، و خیابان های محلی خطوط تغذیه اند .

کنترل دسترسی :

محدود ساختن دسترسی عابران پیاده و خودروها به معابر ، کنترل دسترسی نامیده می شود . کنترل دسترسی در سه سطح اعمال می گردد :

1-    کنترل کامل دسترسی

منظور از کنترل کامل دسترسی ، دادن اولویت کامل به ترافیک عبوری و سرعت وسایل نقلیه در یک معبر است . در این نوع کنترل ، ورودی ها و خروجی ها به نوعی طراحی می شوند که ورود و خروج و هم چنین عبور و مرور موجب توقف یا کاهش سرعت ترافیک عبوری نگردد .

در کنترل کامل دسترسی ، تقاطع هم سطح وجود ندارد و تعداد و فاصله ورودی ها و خروجی های غیر هم سطح نیز با ضوابط و استاندارد های معینی تعیین می شوند .

2-    کنترل نسبی دسترسی

در کنترل نسبی دسترسی امکان ایجاد تقاطع های هم سطح وجود دارد ولی این تقاطع ها باید در فواصل معینی از یکدیگر و تحت ضوابط مشخص ساخته شوند . طراحی تقاطع ها باید به گونه ای باشد که موجب کاهش سرعت و یا توقف ترافیک عبوری نگردد . یکی از تدابیر موثر در این مورد ایجاد راه کناری است .

راه کناری راهی است واقع در کنار راه شریانی و در امتداد آن که به منظور جمع آوری ترافیک محلی و هدایت آن به مسیر اصلی – یا برعکس – ساخته می شود .

3-    بدون کنترل دسترسی

در دسترسی فاقد کنترل ، ورودی ها و خروجی های مسیر کنترل نمی شود ولی پاره ای اقدامات برای افزایش ایمنی ، مانند سرعت گیر و میدانچه ، صورت می گیرد .

در شروع هر طرح شهرسازی و همزمان با بررسی در مورد فضاها و بافت معماری ، لازم است این پرسش نیز مطرح گردد که چه نوع شبکه ارتباطی برای این بافت ها و کاربری ها مناسب است ؛ چرا که شبکه ارتباطی و کاربری ها بر هم تاثیر متقابل دارند .